Reisverslag 2019

 
Eerste reisdag, dinsdag 25 juni

Na een voorspoedige vlucht met  overstap in Moskou arriveerden we in de nacht van maandag 24 op dinsdag 25 juni rond half een in Jerevan, de hoofdstad van Armenië. We zijn met een club van elf mensen  die allemaal op eigen kosten reizen.

Op de eerste dag hebben we drie projectstops gemaakt. De eerst was in Aparan waar we enkele jaren geleden landbouwmachines hebben geschonken aan een coöperatie waarin kleine tuinders en boeren verenigd zijn. Door deze machines is het aantal hectares akkerbouw toegenomen van veertig naar honderd. We hebben ook drinkbakken voor vee mogelijk gemaakt. Daardoor is het aantal koeien toegenomen van 1200 naar 1400 en het aantal schapen van 200 naar 400.

Aparan is een stad die hoog gelegen is, op ongeveer 2000 meter hoogte. Inclusief twintig kleinere dorpen is het inwonertal 25000. Landbouw is de belangrijkste bron van inkomsten. Verder is er een grote bakkerij die het heel goed doet op de doorgaande route naar het noorden van het land. De waarnemend burgemeester was heel blij met alle steun. De laatste aanwinst is een combine die wordt ingezet bij de graanoogst. Een nieuwe was te duur maar met een tweedehands is men ook heel blij.

De tweede stop was een school voor voorschoolse opvang in het dorp Aragatsavan. We werden daar heel feestelijk ontvangen om te vieren dat het dak helemaal is vernieuwd met geld uit Pijnacker en vooral ook Nootdorp. Rotary Delft en kringloopwinkel De Wisselbeker in Nootdorp hebben het project gefinancierd met steun van Wilde Ganzen. De school met 150 leerlingen tussen de drie en de zes jaar kan er weer voor lange tijd tegen.

Opvallend was de kleur en de creatieve aankleding in de school. De directeur speelt daar een belangrijke rol in. Voorschoolse opvang is een taak van de gemeente, maar vaak heeft een gemeente niet de middelen ervoor. Voorschoolse opvang is belangrijk voor de kinderen in de aanloop naar de basisschool maar vaak ook voor de ouders die op het land kunnen werken omdat hun kids op school worden opgevangen. Aragatsavan is een dorp met 7000 inwoners.

De derde grote stop was Getap, een dorp met 200 inwoners, niet ver van Aragatsavan. In Getap is 1835 meter waterleiding aangelegd, zodat water vanuit een reservoir het dorp kan bereiken. Er is nu een capaciteit van 250 kuub water per uur. De burgemeester draaide trots en blij de kraan open. Door het surplus aan water is het aantal hectares abrikozenteelt al toegenomen van 20 naar 26. Verder is er 30 hectare graan en 30 hectare luzerne. De graanoogst is vorig jaar ondanks hagel al toegenomen van 50 naar 70 hectare. De opbrengsten zullen nog verder toenemen. Er liggen namelijk nog flink wat hectares landbouwgrond ongebruikt.

We vertrokken rond 10.00 uur en we keerden rond 19.00 uur terug in het hotel in Jerevan.  Morgen gaan we naar het zuiden van het land met als eindbestemming de stad Goris. Daar blijven we dan een nacht. We bezoeken onderweg het klooster Noravank en een drinkwaterproject. Tot morgen!

Dag 2, woensdag 26 juni

De eindbestemming van dag 2 was de stad Goris. Daar arriveerden we rond half 10. Een reis van dertien uur met diverse stops. Stop 1 was een jeugdkamp in het dorp Artashat. De schoolvakantie is begonnen en voor kinderen uit armere gezinnen is een kampweek een mooie alternatieve vakantie.

Stop 2 was in het dorp Armash waar we een mogelijk waterproject bekeken. Om water vanuit de bergen gedurende het hele jaar naar het dorp te laten vloeien is een nieuwe leiding van ongeveer 1000 meter nodig. Het gaat om een land- en tuinbouwgebied van 105 hectare. Met Lada’s zijn we de berg op gereden. Dat was een spannend ritje. We gaan aan het eind van de week de verschillende projecten afwegen.

Verderop op weg naar Goris hebben we in het dorp Areni een wijnbedrijf bezocht. Compleet met proeverij! De volgende statie was een eeuwen oud klooster in Noravank. In het kerkje waren we getuige van een doopplechtigheid volgens de traditie van de Armeense kerk.

Daarna bezochten we in Sysian een aantal gezinnen die in een oude flat onder erbarmelijke omstandigheden leven. Dit hakte er zeker bij de mensen die voor het eerst in Armenë zijn behoorlijk in. Het is nu 22.45 uur en Henny Bos doet nu met het personeel een Armeense klompendans. Morgen staat van alles op het programma. Onder meer een waterproject in Mutsk

Dag 3, donderdag 27 juni

Na een weldadig nachtje in Goris ging de reis terugnaar Sysian, het stadje waar we de dag ervoor een bezoek hadden gebracht aan een flat waar de mensen in erbarmelijke omstandigheden leven. Nu was de beleving een stuk positiever.

Op het programma stond de feestelijke ingebruikname van een irrigatieproject In het dorp Mutsk, een van de 32 dorpen die onder Sysian vallen is hoog in de bergen 2500 meter pijpleiding ingegraven om irrigatiewater naar het dorp te geleiden. De ruim 300 bewoners kunnen nu probleemloos hun akkers bevloeien met perfect water uit de bergen. De verwachting is dat het aantal hectares zal verdubbelen tot 70 hectare. Ook zullen er méér watergevoelige gewassen worden geteeld in het dorp. Na een ontvangst in het gemeentehuis hebben we het project bezocht. Dat kon pas na een barre tocht de bergen in. In the middle of nowhere, niet ver van de grens met het vijandige Azerbeidzjan, is een meer van waaruit het water naar Mutsk wordt geleid. Het werd een enorm feest met muziek en dans. En met een Bertoli-achtige lunch. Heel bijzonder. Sysian heeft 32 dorpen en een daarvan vraagt ook om steun bij een irrigatieproject.

Dat is ter nadere overweging. Zeker is dat deze projecten heel nuttig zijn. Iedereen profiteert ervan en het stimuleert mensen tot activiteit en initiatief. In weer een dorp van Sysian bezochten we een lijnzaadproductiemuseum en een kerk waar we kaars hebben opgestoken voor onze filmer Wim Meijer die recent is overleden. We missen Wim natuurlijk enorm. Uiteindelijk vertrokken we pas om half 6 terug naar Jerevan. Een reisje van 4,5 uur. Morgen gaan richting Berdavan waar een cultureel huis is opgeknapt.

Dag 4, vrijdag 28 juni

Reisdag 4, vrijdag 28 juni. Vandaag ging de reis naar het verre Berdavan. Dit is een dorp waar we gedurende meerdere jaren zijn geweest vanwege een zeer grootschalige renovatie van het cultureel huis. Dit is de ontmoetingsplek voor het dorp en de regio. Er is een grote zaal met podium voor optredens en er zijn wat kleinere ruimtes voor allerhande sportieve en kunstzinnige activiteiten. Ook is er een bibliotheek. Dankzij een externe financier hebben we dit project kunnen doen. Het heeft meerdere jaren geduurd, zo groot was het omvang.
Vorig jaar zouden we de opening meemaken maar toen vond een paar dagen voor het feest een verkeersongeluk plaats waarbij een kind van vier overleed. Toen is het feest afgelast. Nu was het alsnog. Een delegatie is eerst op bezoek geweest bij bij de familie van het verongelukte kind. Het verdriet was daar nog groot.

Het feest met muziek en dans was enorm. Er waren heel veel mooie optredens in een vol theater. Aan het eind was er een officieel moment. Wij zongen een Armeens lied en er werden cadeaus gewisseld. De burgemeester van Berdavan kreeg een herinneringsbord dat een plaats zal krijgen in het Cultureel Centrum.Groot was de hilariteit toen de stroom volledig uitviel en alles compleet donker was. Na een kwartier floepte het licht weer aan en ging het feest mog even stevig door. Na het afscheid volgde nog een busrit van ruim twee uur naar Dilizjan waar we de nacht doorbrengen. Morgen gaat de reis naar Vardenis.

Mooi trouwens dat er heel veel jeugd is in Berdavan. Een paar meisjes die zijn opgeleid in Jerevan en goed Engels spreken zijn bezig met een ontwikkelprogrsmma voor de jeugd die ook bezig is met klimaat e n duurzaamheid. De hoop is gericht op de jeugd. Overigens ligt Berdavan zo dicht Azerbeidjan dat het regelnatig in het schootsveld ligt vanuit het buurland. Een paar jaar terug sneuvelden nieuwe ruiten van het Cultureel Centrum. Hopelijk blijven ze nu gespaard!

 

Dag 5, zaterdag 29 juni

In Torfavan hebben we prachtige truitjes uitgedeeld die gebreid zijn door mevrouw Van der Sluis.

Vanuit het hoog gelegen stadje Dilizjan waarde lucht zuiver is, de bergrivier energiek stroomt en het landschap diep groen oogt, reizen we naar het dorp Torfavan en het stadje Vardenis. In Torfavan hebben we in het verleden al vaker pompen voor irrigatie bekostigd en ook een project voor drinkwaterleiding gedaan. Torfavan is een dorp waar sinds 1989 vooral mensen wonen die ten tijde van de oorlog met buurland Azerbeidzjan moesten vluchten vanuit dat land omdat ze daar niet meer welkom waren. Azeri’s die in Armenië woonden deden omgekeerd hetzelfde. Torfavan is daardoor een arm dorp. De mensen werken veelal als dagloner en dan moet je maar afwachten of er werk is. Ze kweken bij het huis wat aardappelen en groenten. In Torfavan hebben we vorig jaar een vijftal daken vernieuwd. Er zijn nog dertig woningen met een lek dak. De materiaalkosten zijn 2000 euro per dak. Het plaatsen van het nieuwe dak doet het dorp zelf.

Dorpssecretaris Aron legde verder het probleem voor dat twee van de vijf irrigatiepompen versleten zijn, onder andere door schommelingen in de stroomsterkte. Een pomp kost 900 euro en omdat de droogste maanden er aan komen hebben we meteen 1800 euro voor de pompen toegezegd.Ze kunnen binnen twee tot drie weken worden geleverd. De daken nemen we mee in de afweging van het totaal aan projecten.

Daarna naar Vardenis. Dat is een stadje dat met enkele dorpen 16200 inwoners telt. Voor het dorp Ayk hebben we vorig jaar een drinkwaterproject gefinancierd. Dat project zal binnenkort worden uitgevoerd. Het gaat om 8700 meter pijp vanuit een hoog gelegen bergbassin. 69 huishoudens hebben straks wéér de hele dag stromend water van goede kwaliteit. Er komt nog een tweede filterstation zodat het water nog beter gezuiverd wordt.

Verder was in Vardenis een project voor landbouwwerktuigen toegezegd maar door een burgemeesterswisseling is dat even aangehouden. De nieuwe burgemeester is een jonge potige vent die professioneel bokser us geweest. Een heel andere man dan wat we gewend zijn maar wel een man van niet te veel woorden met nieuwe ideeen. Een voorbeeld van de verjonging en vernieuwing die heel Armenië doormaakt. Minder corruptie en eigenbelang en meer rechtvaardigheid en gemeenschapszin. De nieuwe man heeft ideeen over turfwinning. Er is 100 ha turf en daar is ook een machine voor nodig. We hebben afgesproken dat hij snel een nieuw plan indient met onderbouwing. Het turfplan zou ook goed zijn voor een achttal banen. Bij aankomst was de jonge burgemeester bij een sportschool een conifeer aan het planten. Hij moest ook wat prijzen uitreiken daar, dus zaten we onverwacht in een bomvolle zaal naar worstelwedstrijden te kijken. Worstelen doen veel Armeniers iedere dag, ook zonder kimono. We waren bijtijds terug inJerevan voor een gezellige zaterdagavond. Onderweg hoorden we dat onze voetbalmeiden op weg waren naar een zege op Italië. Het gejuich was zodanig dat de chauffeur spontaan remde. Hij dacht dat er iets loos was. De zondag is voor de kerk en het genocidemuseum. En voor enige rust!

Dag 6, zondag 29 juni

De zondag is een rustige dag. Na een kalme start bezoeken we een kerk van de Armeens Apostolische kerk in Jerevan. Armenië is het oudste christelijke land ter wereld. In 301 is het hele volk en land christelijk geworden toen een gevangen gezette christen de ernstig zieke koning had genezen. Vieringen zijn grotendeels muzikaal. De liturgie wordt geheel gezongen. Je hield de Armeniërs heel devoot in zichzelf keren. Bijzonder is dat je kunt in en uit lopen. Je moet wel achteruit de kerkdeur uit. De muziek is eeuwen oud en helemaal doorleefd. Er wordt veel heen en weer gezongen tussen het altaar en het koor.

Na een uurtje vonden ‘we’ het mooi geweest en hebben we een koffieterras opgezocht. Het weer was daar perfect voor. Na de koffie ging het grootste deel van de groep naar het Genocidemuseum. Dat was heel indrukwekkend. Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog hebben in een periode van ruim vijf jaar ongeveer een miljoen Armeniërs het leven verloren binnen het toenmalige Ottomaanse rijk, het huidige Turkije. Na de oorlog werden de grenzen opnieuw bepaald en hield Armenië de huidige omvang over. Dat was vroeger Oost Armenië. West Armenië werd bij Turkije gevoegd. Turkije geeft tot op de dag vandaag niet toe dat men destijds erg fout is geweest en daardoor sleept het vreselijke verleden zich in het heden zich nog steeds voort. De grens tussen Armenië en Turkije zit hermetisch dicht en de landen staan nog steeds lijnrecht tegenover elkaar. Hetzelfde geldt voor buurland Azerbeidjan dat de Armeense enclave Karabach claimt. Zo lang conflict er is kan Armenië ook niet zonder de steun van Rusland en zo houdt Poetin invloed in beide landen. Door geopolitieke belangen wordt zo’n conflict niet opgelost.

En zo heeft Armenië een soort permanente bonje met de buren. Iran is nog onze beste buur en wie kan dat zeggen, zei Maria Goris deze week nog. Hoe lang het land nog behept bijft met onverwerkt verleden is niet te zeggen. Het is voor ons goed om ons te verdiepen in de cultuur en de historie van het volk en het land. In de levendige rijke binnenstad hebben we daarna nog een zonnige en gezellige middag beleefd. En ’s avonds genoten van de waterorgelfonteinen. Het lijkt dan of het allemaal koek en ei is in het land. De werkelijkheid is dat veel mensen niet toe komen aan genieten van mooie fonteinen omdat ze ergens bezig zijn om te overleven. Het was een prachtige nuttige reis. Maandagavond hopen we terug te keren in het iets beter aangeharkte Nederland.